Fotoğrafta Alan Derinliği

Bu makale, PhotoWorld dergisinin 2012 Temmuz sayısında yayınlanmıştır.

Burada yer alan yazı ve fotoğraflar eser sahibine aittir. İzinsiz olarak kaynak gösterilerek dahi kullanılamaz, alıntı yapılamaz. Bu sitedeki çalışmaların tamamının ve/veya bir kısmının izin alınmadan kopyalanması ve kullanılması 5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Yasasına göre suçtur. İzinsiz kullanılarak, alıntı yapılması halinde izinsiz kullananlar hakkında yasal kovuşturma yapılacaktır.

FOTOĞRAFTA ALAN DERİNLİĞİ

“Arka planı nasıl flu yaparız?” ya da “Fotoğraflarımızda azami net alan nasıl elde ederiz?” soruları, fotoğrafçılığa yeni başlayan ya da ufkunu geliştirmek isteyen tüm fotoğrafçılar tarafından sıkça sorulur. Bu hususla ilgili unsur alan derinliğidir. Bu yazımızda alan derinliğini nasıl kontrol edebileceğimizi inceleyeceğiz.

Alan Derinliği Nedir?

Alan derinliği, netleme yaptığımız objenin önünden başlayıp arkasındaki bir noktaya kadar devam eden fotoğrafta net olarak algıladığımız mesafedir. Bu mesafeyi az tuttuğumuzda konuyu izole eder ve belirginleştirir, arka planı netsiz, flu hale getirmiş oluruz. Alan derinliğinin çok olduğu fotoğraflarda derinlemesine büyük bir alan net gözükür. Özellikle portre çekimlerinde alan derinliğinin olabildiğince az olmasını tercih ederiz. Böylece konu arka plandan izole edilerek belirginleşir. Keza manzara çekimlerinde ön plandan arka plana kadar tüm detayları net görebilmek için alan derinliğini artırmak isteriz. Alan derinliğini kontrol ederek fotoğrafta farklı sonuçlar ve etkiler elde etmek mümkündür.

Alan Derinliğini Nasıl Kontrol Ederiz?

Algılanan alan derinliğini üç unsur belirler. Bu unsurların bir veya bir kaçını kontrol ederek istediğimiz alan derinliğini elde ederiz:

1. Diyafram
2. Konuya olan uzaklık
3. Lensin odak uzunluğu

Diyafram

Kullandığımız lens ve konuya olan uzaklığımız değişmedikçe, diyafram ne kadar kısıksa alan derinliği o kadar fazla olur. Örneğin üç metre mesafeden bir portre çekiyorsa f/4 değeri bize sığ bir alan derinliği verirken, f/8 değeri daha fazla bir alan derinliği sağlar. Diyafram ne kadar açıksa, alan derinliği o kadar az olur. Kapalı diyafram (büyük f değeri) alan derinliğini artırır.

Konuya Olan Uzaklık

Kullandığımız lens ve diyafram aynı kalmak kaydıyla, konuya olan mesafemiz değiştikçe alan derinliği değişir. Konuya ne kadar yakınsak alan derinliği o kadar azdır. Mesafemiz arttıkça alan derinliği de artar. Örneğin 50mm bir lensle f/5.6’da bir portre çekiyor olalım. Portreyi 2 metreden çektiğimizde oluşan alan derinliği, 4 metreden bir çekim yapmaya kıyasla daha az olacaktır, konu arka plandan daha izole olacaktır.

Lensin Odak Uzunluğu

Konuya olan mesafe ve diyafram değişmedikçe geniş açı lensler (kısa odak uzunluğu), tele lenslere kıyasla daha fazla alan derinliği algısı yaratırlar (teoride odak uzunluğu alan derinliğini etkilemez). Örneğin 28mm ile çektiğimiz bir manzarada ön plandaki bir ağaçtan arkadaki dağlara kadar olan bir alan net gözükürken, 85mm ile çekim yaptığımızda alan derinliği daha az olacaktır.

Hepsini Birleştirdiğimizde

Alan derinliğini etkileyen unsurların hepsini aynı anda kullanarak istediğimiz etkiyi elde edebiliriz. Her üç unusuru aynı anda kullanamadığımız durumlarda tek bir unsur bile istediğimiz sonucu verebilir. Örneğin arka planı uçurmak istediğimiz bir portre çekmek istiyorsak olabildiğince uzun odaklığa sahip bir lens kullanır,  mümkün en açık diyaframı seçer (büyük f değeri) ve konuya yakın bir mesafeden çekim yaparız. Öndeki bir taştan ufuk çizgisinde yer alan gemilere kadar olan bir alanı net olarak görmek istediğimiz bir fotoğrafı çekerken daha geniş açı tercih eder ve diyaframı kısarız.

Alan derinliği, netleme yaptığımız noktanın önünden başlayıp  arkasında devam eder, ancak önde ve arkada aynı eşitlikte olacak şekilde gerçekleşmez. Geniş açılarda yaklaşık üçte birlik bir bölümü netleme noktasının önündedir, üçte ikilik kısım netleme noktasının (konunun) arkasındadır. Lensin odak uzaklığı arttıkça bu oran yarı yarıya yaklaşır.

Elde etmek istediğimiz alan derinliğine göre lens, diyafram ve mesafe seçimimizi yaparken netliğe etki eden faktörleri de unutmamalıyız. Kısık bir diyafram doğru pozlama için uzun bir enstantane gerektiriyorsa çekimi gerçekleştirirken elimizin titremediğinden emin olmalıyız ya da  konuya olan mesafemizi ayarlarken mesafenin fotoğrafın perspektifini değiştirdiğini unutmamalı, kadrajımızı buna göre ayarlamalıyız.

Alan derinliği yaratıcı fotoğrafçılıkta en etkili unsurlardan birisidir. Alan derinliğini bilgisayar ortamında suni olarak yaratmak mümkündür ancak bu tür çalışmalar ne kadar ustalıkla yapılsalar ve bazı estetik unsurlar içerseler de fotoğraf çekimi esnasında oluşturulan alan derinliğinin birebir yerini tutmazlar.